Een tekening van de Klinkenborg te Kantens met daaronder de wapens van de voormalige bewoners.
In het jaar 1371 komt een zekere hoofdeling Hayko in Kantens voor. Later tussen 1397 en 1404 trouwt een zekere Reweke van Etteke. Een verbande met de Klinkenborg is hier nooit aangetoond, vooral ook omdat de naam Klinkenborg ook niet in Klauwboeken is te vinden. Reweke verkoop allerlei goederen aan Auke Ewesma. Deze goederen zijn vererft op Evert Lewe. Vervolgens zal de Klinkenborg ontstaan zijn uit een heerd. In 1657 wordt de borg voor het eerst vermeld, nadat in 1634 de heerd is gekocht door Evert Lewe van Asinga te Ulrum, die gehuwd is met Anna Coenders van Helpen, erfdochter van Ewsum. Een andere melding van het bestaan van de borg komen we tegen in het jaar 1642 als er staat ‘Wolter Clant zur Klingerbergh in Groningerland'. Het lijkt niet waarschijnlijk dat hiermee de borg bij Kantens wordt bedoeld, omdat het terrein waarop later de borg komt te staan in eigendom is van Evert Lewe die bij gerechtelijk verkoop in 1634 ongeveer 64 grazen land onder Katens verkrijgt van een zekere Teelcke Swartwolts, de weduwe van Fricx. In de koopakte wordt echter geen naam genoemd, maar op de rug van de oorkonde staat ‘coopbrieff van een heert landes genaemt Clinkenborg tot Cantens’. Evert Lewe compareert voor het kerspel Kantens op de landdag sinds 1651.
De volgende eigenaar, inclusief de landerijen is de zoon van Evert Lewe (hij overlijdt in 1677) en Anna Coenders van Helpen, Joost Lewe, die ook het huis Hansouwe bij Eelde bezit en die zich in 1657 voor het eerst ‘tot Klinkenborg’ noemt. Hij is getrouwd met Petronella Coenders en het echtpaar zal vermoedelijk de Klinkenborg hebben gebouwd. Als het huis na de dood van Joost in 1677 vererft op de zoon Albert Lewe is er in de akte van boedelscheiding sprake van een behuizing met bruggen, poorten, schathuizen, grachten, singels, hoven, plantages, allerlei rechten en 51 grazen land. Joost Lewe is schepper van Overmaringe en lid van gedeputeerde staten van Stad en Lande.
Albert Lewe voert tussen 1681 en 1691 verschillende processen. Na de dood van Albert vererft de Klinkenborg op zijn zuster Wilhelmina, gehuwd bij haar tweede huwelijk Bernard Jan baron van Lynden tot Leeuwenberg, ambtjonker voan Voorst. Hun zoon Albert Adriaan van Lynden erft de borg in 1733. Hij trouwt in 1737 Johanna Wilhelmina Lewe van Aduard. Zij is een dochter van de bekende Evert Joost Lewe van Aduard. Hij behoort ook tot zijn partij en deelt zijn lotsgevallen in 1748, waarbij het volk in opstand komt tegen oneerlijke belastingen en Lewe wordt vernederd door het volk. Albert Adriaan blijft na de ongeregeldheden in de regering en is volop betrokken bij politieke zaken als gedeputeerde. Hij behoort ook tot de gedeputeerden die in 1750 namens de Staten van Groningen aan Willem IV het diploma van het erfstadhouderschap overhandigen in een bijzonder fraai bewerkte gouden doos. Het tweede stadhouderloze tijdperk is in 1747 al afgelopen en het diploma is een bevestiging geweest van de macht van de Oranjes. Het echtpaar geeft opdracht tot het plaatsen van de schitterende preekstoel in de kerk van Kantens in 1741.
Albert overlijdt in 1754 te Groningen en met zijn dood is het ook afgelopen van de gloriedagen van de Klinkenborg te Kantens. Albert heeft slechts één dochter, Wilhelmina. Zij huwt in 1761 Tjalling Hommo baron van Schwartzenberg en Hohenlandsberg. Dit echterpaar is echter niet voorbestemt voor een lang leven en beiden sterven op jonge leeftijd, namelijk respectievelijk in 1774 en 1776. Hun zoon Albert Sicco ovelijdt ook jong, in 1782 te Doetinchem.
De Klinkenborg raakte onbewoond. De borg wordt in 1776 te huur aangeboden en in 1783 te huur of te koop. Liefhebbers zijn er echter niet. Losse verkoop lukt beter. De borg met bijbehorende rechten en ongeveer 37 grazen land komt aan Enna Hillegonda Geertsema, weduwe van Harmannus van Gesseler.
Tot deze rechten behoren 17 van de 18 ommegangen in de jurisdictie van Kantens, het presidium van 18 overrechten te Kantens met de overrechten van Stitswerd, de unieke collaties van Kantens, Stitswerd, Eppenhuizen en allerlei rechten op waterstaatsgebied. Uit deze opsomming blijkt de overheersende positie van de Klinkenborg in Kantens en omgeving.
Vrouwe van Gesseler bezit ook de borgen Scheltkema en Nijenstein. Haar dochter Hermanna huwt eerst Lucas Hammink, heer van Lellens, en daarna Hendrik Lodewijk Wijchgel van Schattersum. Deze laat de borg na aan zijn dochter Hillegonda Louise, die in 1809 trouwt met haar neef Lodewijk Hendrik Wijchgel. Tijdens het leven van dit echtpaar wordt de borg gesloopt. Al lang wonen de eigenaren er al niet meer. In het laatst van de 18e eeuw is een gedeelte van het huis afgebroken, maar ook de verkleinde woning is niet meer aantrekkelijk. In 1798 en 1802 wordt het huis te huur aangeboden.
In de jaren 1837-1839 vinden omvangrijke verkopingen plaats van hout en steen. Het huis zal dan geheel zijn afgebroken. Mogelijk is op de plek van de borg later een vierkante vijver aangelegd.
In oude tijden staat de Klinkenborg in het water, als de woning is weggehaald, is het dus een vijver geworden. Hiertegenover staat het Schoolmeestersrapport uit 1828 dat deze 'kom' al van ouds aanwezig is geweest. In 1848 zegt van der Aa in zijn aardrijkskundig woordenboek, deel 6, dat de borg 'onlangs' (dat kan betekenen tussen 1837 en 1839) is afgebroken en dat er een boerenwoning op wordt gebouwd. Mogelijk bevat die woning nog oude bouwfragmenten. Op deze plaats is nauwelijks plaats voor een borg omgeven door grachten, gezien de ligging van de vroegere schathuizen en de situatie van het terrein.
Huidige toestand Tegenwoordig zijn de grachten en de vijver bijna geheel verdwenen en de singels bij het land getrokken. De naam van de openbare basisschool te Kantens is eigenlijk het enige dat nog herinnert aan vroegere tijden: Klinkenborg.
Kantens en de voormalige plaats van de Klinkenborg (in het midden) op de kaart.
Bronnen:
- De Ommelander borgen en steenhuizen, ISBN 90 232 2314 4 - Het huis Klinkenborg te Kantens en zijne bewoners. Tijdschrift ‘Groningen’, 1917. Afl. 1, blz. 19-188. - RHC GA, Groninger Archieven. - Aardrijkskundig Woordenboek, van der Aa, 1848.
|
||||||||||||
